Το ελληνικό θέατρο αντιστέκεται στην κρίση

Κατά γενική ομολογία η περυσινή θεατρική σεζόν δεν πήγε άσχημα, παρά τις αντίξοες συνθήκες (οικονομική κρίση, ταραχές και εγκληματικότητα στην Αθήνα, νέα δεδομένα στις κρατικές επιχορηγήσεις). Για παράδειγμα, το Εθνικό Θέατρο, που ως γνωστόν αντιμετωπίζει οξύτατα προβλήματα στη γειτονιά του, είχε ένα πολύ καλό χειμώνα, με δέκα παραστάσεις – αριθμός που δεν αναμένεται να μειωθεί.

«Ο κ. Χουβαρδάς αποφάσισε να μην κάνει καμία έκπτωση στον αριθμό των παραστάσεων, ενώ διατηρούνται και οι παράλληλες δράσεις μας», μας πληροφορεί η Σάσα Παπαχριστοπούλου από το Γραφείο Τύπου. Μοναδική ανατροπή, η προσωρινή αναβολή (για προσωπικούς λόγους) του «Αμφιτρύωνα» του Μολιέρου, σε σκηνοθεσία του Λευτέρη Βογιατζή, που θα αντικατασταθεί από την «Αυλή των θαυμάτων».

Κακές συγκυρίες

Ο χειμώνας ήταν καλός, λοιπόν, όχι όμως και το καλοκαίρι που μας αφήνει. Ξεκινώντας και πάλι από το Εθνικό, οι θερινές περιοδείες «δεν πήγαν» όπως αναμενόταν, ειδικά οι «Σκηνοβάτες» του Σταμάτη Φασουλή. Σε αυτό έπαιξαν ρόλο και οι συγκυρίες: την ημέρα που ξεκίνησε η προπώληση, ξέσπασε το θέμα με την απεργία των τεχνικών κι όταν πάλι αποφασίστηκε η αναστολή της απεργίας, ξεκίνησε η προπώληση των εισιτηρίων του «Ριχάρδου» του Κέβιν Σπέισι... «Τώρα τελευταία “πήραν” μπροστά οι “Σκηνοβάτες”, ενώ αρέσει πολύ και ο “Ηρακλής μαινόμενος” του Μιχαήλ Μαρμαρινού», συμπληρώνει η Σ. Παπαχριστοπούλου.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι πολλά πράγματα έχουν αλλάξει. Ανθρωποι στον χώρο των θεαμάτων μας πληροφορούν ότι το καλοκαίρι του 2008 οι «Συμπέθεροι απ’ τα Τίρανα» και η «Ελένη» του Ευριπίδη των Αθερίδη - Καρύδη έκαναν η κάθε παράσταση περίπου 1,5 εκατομμύριο ευρώ σε εισπράξεις. Φέτος, τα «Κορίτσια με τα μαύρα», σε μια πολύ πυκνή καλοκαιρινή περιοδεία, έχουν ώς τώρα αποφέρει κάπου 645.000 ευρώ – και πλέον αυτό θεωρείται επιτυχία.

Συμπαραγωγές

Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, του Θεάτρου του Νέου Κόσμου, το οποίο φέτος θα γιορτάσει τα δέκα χρόνια της λειτουργίας του, παραδέχθηκε ότι μέχρι πριν από περίπου δύο χρόνια λειτουργούσε «όπως ο μέσος Ελληνας: έκανα ανοίγματα που δεν μπορούσαμε να αντέξουμε ως θέατρο. Ενώ δηλαδή είχαμε εισιτήρια, οικονομικά “μπαίναμε μέσα” κι αυτό διότι κάναμε πράγματα που έπρεπε να γίνουν σε σκηνές με μεγαλύτερη χωρητικότητα. Από πέρυσι, που ήταν μια καλή χρονιά, συμμαζευτήκαμε, κάναμε λιγότερες παραγωγές και με λιγότερους ηθοποιούς. Για φέτος, επειδή ξεθαρρέψαμε λίγο, θα κινηθούμε ελαφρώς πιο μαξιμαλιστικά, αλλά πάντοτε σε αυτό το πλαίσιο».

Τέσσερις νέες παραγωγές έχουν προγραμματιστεί για φέτος συν την παιδική παράσταση. «Η αλήθεια είναι ότι εκεί που δίνω βάρος όλα αυτά τα χρόνια είναι στις συμπαραγωγές με “άστεγες” ομάδες νέων ανθρώπων. Ενώ συνήθως κάνουμε δύο ή τρεις, φέτος θα είναι έξι. Οι συμπαραγωγές είναι άποψή μας από την πρώτη ημέρα του Θεάτρου του Νέου Κόσμου».

Φόβος για εφέτος

Ο Β. Θεοδωρόπουλος δεν κρύβει ότι έχει «ένα φόβο για τον χειμώνα που έρχεται. Μολονότι και πέρυσι είχαμε κρίση, τα θέατρα πήγαν καλά. Φοβάμαι όμως μήπως φέτος αυτό δεν συνεχιστεί. Ισως διότι οι περιοδείες δεν πήγαν καλά φέτος. Και βέβαια περιμένουμε ότι τον χειμώνα ο θεατρόφιλος θα είναι πολύ πιο επιλεκτικός πλέον».

Κάποιοι λένε ότι πλέον τα θεάματα θα επηρεαστούν πολύ από τον παράγοντα της μετακίνησης, αν και αυτό αφορά περισσότερο τις μουσικές σκηνές, που συχνά τελειώνουν το πρόγραμμά τους μετά τις δώδεκα τα μεσάνυχτα.

«Το αργότερο στις 11.30 πρέπει όλα να έχουν τελειώσει για να προλάβει ο κόσμος το μετρό κυρίως. Τα ταξί είναι ακριβά και τώρα πια ακούς τους πάντες να μετρούν τη βενζίνη», μας λέει στέλεχος εταιρείας παραγωγής.

Γενικά, αν υπάρξει πρόβλημα, οι προβλέψεις θέλουν το βάρος να πέφτει στις μεγάλες σκηνές και λιγότερο στις μικρές, που είναι πιο ευέλικτες και μπορούν να μειώσουν πιο εύκολα τα λειτουργικά τους έξοδα και τα έξοδα των παραγωγών.

Μονόλογοι - ντουέτα

Πολλοί έχουν συσχετίσει την έλευση της οικονομικής κρίσης με το φαινόμενο των μονολόγων, των ντουέτων ή των ολιγομελών παραγωγών. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι πάνε τρία χρόνια τώρα που ειδικά ο μονόλογος «έπαιξε» σε αρκετές σκηνές και δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο.

Αντίθετα, στην Ευρώπη οι μονόλογοι είναι κάτι πολύ συχνό – και μπορεί να συνδέεται με την οικονομική κρίση διεθνώς, δεν στερείται όμως καλλιτεχνικού προσανατολισμού, αλλά και αποτελέσματος.

Η Ελένη Κοκκίδου έδωσε μια πολύ καλή «Γυναίκα της Πάτρας» του Γ. Χρονά, ενώ μέσα από το «Μαράν Αθά», επιτυχημένη παράσταση πέρυσι τον χειμώνα, που σκηνοθέτησε ο Δήμος Αβδελιώδης στο «Μεταξουργείο» (που είχε ένα ακόμα «σουξέ» πέρυσι, το «Γάλα»), αναδείχθηκε η Γιασεμή Κηλαηδόνη.

Πέρα όμως από το αυστηρά καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, ορισμένοι μονόλογοι είχαν και εμπορική επιτυχία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο «Caveman», στο θέατρο Coronet, που μετράει πέντε χρόνια παραστάσεων, αρχικά με τον Γεράσιμο Γεννατά και στη συνέχεια με τον Βλαδίμηρο Κυριακίδη.

Φέτος, στον «Caveman» θα προστεθεί άλλος ένας ανδρικός μονόλογος, το «Ανδρική νοημοσύνη, οξύμωρο;» του Ρόμπερτ Ντίμπακ, με τον Γεράσιμο Σκιαδαρέση, σε σκηνοθεσία της Αναστασίας Παπαστάθη.

Σύμφωνα με τον Σπύρο Μουρελάτο του Coronet, «η επιλογή τέτοιων μονολόγων δεν είναι συνέπεια της κρίσης. Είναι έργα επιλεγμένα. Η “Ανδρική νοημοσύνη” έχει ανεβεί στο Μπρόντγουεϊ, το είχαμε εντοπίσει πριν από χρόνια αλλά θέλαμε ο κόσμος να δει και να κρίνει τον “Caveman”. Είναι κάτι σαν διλογία, το ένα συμπληρώνει το άλλο.

Πάντως, η κρίση επηρέασε λίγο την προσέλευση σε εμάς, είχαμε δηλαδή μια μείωση της τάξης του 10%. Επίσης, οι πολυπληθείς παραγωγές έχουν μεν ένα κόστος, λάβετε υπόψη σας, όμως, ότι σημαντικό έξοδο είναι τα χρήματα που δίνονται για τα δικαιώματα στις ξένες εταιρείες. Μπορεί να είναι ένα μονόπρακτο με έναν ηθοποιό, αλλά τα χρήματα που δίνονται για τα δικαιώματα δεν είναι πολύ λιγότερα απ’ ό, τι για μια μεγάλη παραγωγή».

«Η γη τρέμει»

Στο θέατρο «Τόπος Αλλού», επίσης έχουν προγραμματιστεί για φέτος παραγωγές με «μινιμαλιστική» διανομή, κάποιες νέες, κάποιες σε επανάληψη: το «Μηχανή Μπέκετ ή στα βήματα του Κραπ» (Κεντρική Σκηνή, Νοέμβριος) είναι νέα παραγωγή.

Πρόκειται για δύο μονόπρακτα του Μπέκετ, η «Τελευταία μαγνητοταινία του Κραπ» και τα «Βήματα» που θα ανεβούν συνδυαστικά, με τους Κώστα Αρζόγλου και Κοραλία Καράντη, σε σκηνοθεσία του Νίκου Καμτσή.

Σε επανάληψη θα ανεβούν το τριμελές «Μις Τζούλια» του Στρίντμπεργκ (Μ. Σολωμού, Μ. Μουμούρης, Τζ. Παλαιοθοδώρου, σκην. Μ. Αδαμάκη) και ο μονόλογος «Κόλχαας» του Κλάιστ σε μετάφραση, δραματουργική προσαρμογή, σκηνοθεσία και ερμηνεία του Νίκου Αλεξίου.

Οπως μας είπε ο Νίκος Καμτσής, σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής του «Τόπος Αλλού»: «Από το 1976 είμαι στο θέατρο και δεν έχω νιώσει ξανά τέτοια αβεβαιότητα για το τι θα βιώσω αύριο – κι όταν λέω “αύριο”, το εννοώ.

Οπωσδήποτε, το να κάνουμε ένα σχήμα με δύο ηθοποιούς ταιριάζει στην κρίση, από την άλλη όμως δεν είμαστε έξω από τους στόχους μας και το δείχνει το ρεπερτόριό μας όλα αυτά τα χρόνια, π. χ., το πώς επανερχόμαστε στον Μπέκετ. Πατάμε βέβαια με τα πόδια μας στο έδαφος, αλλά το έδαφος τρέμει – και όχι μόνον της Ελλάδας. Δεν είναι δυνατόν να μην τρέμουμε, να μη συγκλονιζόμαστε. Φαντάζεστε ότι αν κάποιος μου έλεγε να κάνω Ληρ, δεν θα το έκανα;

Είναι το όνειρό μου. Αλλά δεν μπορώ να έχω 16-18 άτομα στη σκηνή αυτή τη στιγμή, δεν αντέχεται. Η τόλμη μας φέτος, όμως, θα είναι το φεστιβάλ πολωνικού θεάτρου που διοργανώνουμε με πολύ κόπο. Είμαστε καταδικασμένοι να ενεργήσουμε, δεν μας πηγαίνει η εσωστρέφεια».

Κακό καλοκαίρι για τον χώρο της μουσικής – Aναμονή για τον χειμώνα

Αν οι θεατρικές σκηνές έχουν λίγο-πολύ οργανώσει το πρόγραμμά τους, ο χώρος της μουσικής θα μπορούσε να περιγραφεί ως «τοπίο στην ομίχλη». Επειδή ήταν ένα πολύ κακό καλοκαίρι μουσικά, πολλοί καλλιτέχνες διστάζουν να αποφασίσουν τι θα κάνουν φέτος.

Οι πληροφορίες θέλουν ερμηνευτές όπως ο Γιώργος Νταλάρας και ο Μιχάλης Χατζηγιάννης να διστάζουν σοβαρά να εμφανιστούν φέτος τον χειμώνα στο Παλλάς. Αυτοί που γνωρίζουν λένε ότι «έτσι κινδυνεύει να χαθεί απ’ το Παλλάς η μεγάλη “πίτα” των Χριστουγέννων, γιατί εκεί είναι το χρήμα».

Γενικά, το καλοκαίρι που μας πέρασε, μεγάλα ονόματα, όπως η Μαρινέλλα ή η Ελευθερία Αρβανιτάκη, υπέστησαν στις περιοδείες τους πραγματική καθίζηση. «Ηταν λάθος επιλογή να πάνε καλοκαιριάτικα στα γήπεδα, αυτό έχει τελειώσει εδώ και καιρό», μας λέει άνθρωπος του χώρου. «Αφού ο κόσμος τους βλέπει στα κέντρα τον χειμώνα, ακόμα και από την επαρχία, γιατί να τρέχουν καλοκαιριάτικα στα γήπεδα»; Αντίθετα, οι λεγόμενοι «μικροί», όπως οι Μαραβέγιας και Μποφίλιου, πήγαν πολύ καλά και οι πληροφορίες μας λένε ότι ερμηνεύτριες όπως η Ελεονώρα Ζουγανέλη θα κινηθούν φέτος τον χειμώνα προς την περιοχή του Γκαζιού, σε πιο ευέλικτα σχήματα. Σε ό, τι αφορά τα ξένα ονόματα, στέλεχος μεγάλης εταιρείας παραγωγής μάς είπε ότι «τα μεγάλα ονόματα από το εξωτερικό ζητούν πλέον απίστευτες προκαταβολές, αλλά και εγγυήσεις ότι δεν θα χάσουν τα λεφτά τους.

Δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στους Ελληνες επιχειρηματίες και η αλήθεια είναι ότι όλες οι ελληνικές επιχειρήσεις θεάματος χρωστούν τουλάχιστον σε όποιον μιλάει ελληνικά. Αυτά θέλουν να γλιτώσουν οι ξένοι».

Τέλος, η σκηνή της τζαζ βρίσκεται εδώ και καιρό σε άτακτη υποχώρηση. Οταν ξέσπασε η κρίση, το «κλασικό» Half Note Jazz Club ανοίχτηκε και στο έντεχνο: δύο ήταν οι περυσινές επιτυχίες του, το James Taylor Quartet και η Φωτεινή Δάρρα.

«Εμείς κάναμε από πέρυσι τις προσαρμογές μας στην κρίση, ρίξαμε και τις τιμές», μας είπε ο Γιώργος Γεώργας. Από φέτος, πέρα από τα διάφορα σχήματα που θα εμφανίζονται, το τζαζ στέκι του Μετς θα ανοιχτεί σε απογευματινές λογοτεχνικές αναγνώσεις (τις Τρίτες), τις Δευτέρες θα φιλοξενεί σχήματα μουσικής δωματίου από την ορχήστρα του Τρίτου, ενώ κάθε Τρίτη βράδυ θα αυτοσχεδιάζουν φοιτητές μουσικών σχολών που δίνουν έμφαση στην τζαζ.

Του Ηλια Μαγκλινη για την καθημερινή